Türkiye'de uzun yıllardır devam eden çocuk işçiliği sorunu okulların kapatılmasıyla yeniden gündeme geldi.
Ekonomik koşullar ve eğitim politikaları nedeniyle binlerce çocuk genç yaşta çalışma hayatına katılmak zorunda kalırken, istatistikler 15-17 yaş arası çalışan çocukların sayısında sistematik bir artış olduğunu ortaya koyuyor.
TÜİK verilerine göre; 15-17 yaş arası çocukların “işgücüne katılım oranı” 2022'de yüzde 18,7'den yüzde 22,1'e çıktı. 2024'te de bu oran artmaya devam etti.
Çocuk işçi sayısındaki artış ve çocuk işçi cinayetlerine değinen İSİG Milletvekili Mustafa Güven, sorunun temelinde ekonomik darboğaz ve Milli Eğitim Bakanlığı'nın uygulamaya başladığı Mesleki Eğitim Merkezi (MESEM) programının olduğunu vurguladı. .
“ÇALIŞMA YAŞININ ALT OLDUĞUNU GÖRÜYORUZ”
Çocuk işçiliğinin yıllar geçtikçe sistematik bir şekilde arttığını belirten Güven, 2008 yılında Amerika'da konut kredileriyle başlayan ekonomik krizi anımsatarak şunları söyledi:
“Özellikle 2008'de Amerika'da yaşanan mortgage krizinin ardından Türkiye'de stajyer ve çocuk işçi sayısının 2008'den 2009'a kadar bir yılda yüzde 250 arttığını görüyoruz. Bu kriz nedeniyle milyonlarca işçi işten çıkarıldı. Özellikle işten çıkarılanların yerine stajyerlere ve çocuk işçiliğine doğru bir eğilim olduğunu görüyoruz. Bu son 10-15 yılda gelişen bir şey. Ancak son yıllarda çocuk işçi cinayetlerinde de bu durum görünür hale geldi. Pandemi sürecinde de bunu gördük. Özellikle tarım ve inşaat alanında. Duruma baktığınızda Türkiye'de işçi cinayetlerinin tüm rekorları kırdığını, çocuk işçi cinayetlerinin de rekorlar kırdığını görüyorsunuz. Çünkü Türkiye'de 2008 krizi sonrasında sermaye açısından ucuz işgücü arayışı başladı. 2008 krizinden sonra işçi sınıfının ortalama çalışma yaşının giderek düştüğünü görüyoruz. Bunlar kayıtlı olanlar. Kayıtlı olmayanlar da var. Yıllardır İzmir'de deri ayakkabı sektöründe 5 yaşındaki çocuklar çalışıyor. “Devletin dokunmadığı bir alan var.”
“TÜRKİYE EKONOMİSİ BUNUN ÜZERİNDE KURULDU”
Güven, Milli Eğitim Bakanlığı'nın hayata geçirdiği MESEM projesinin çocuk işçi sayısının artmasında büyük etkisi olduğuna dikkat çekerek, şöyle konuştu:
“MESEM projesi çocuk işçiliğinin meşrulaştırılmış bir biçimidir. MESEM projesiyle yasallaştırılan çocuk işçiliğinin ve kayıt dışı sektördeki çocuk işçilerin sayısının, Türkiye'ye göç yoluyla ucuz emek sömürüsü ve ne yazık ki ihtiyaç sahibi küçük çocukların emeği açısından arttığını görüyoruz. Okumak, oynamak ve uygun eğitim almak için küçük yaştan itibaren geçimlerini sağlamak için sömürülüyorlar. “Türk ekonomisi bunun üzerine inşa edildi.”
“ÇOCUKLARIN YENİ BİR HAYAT KURMA SORUNLARI NEDENİYLE SEÇİM HAKKI YOK”
Güven ayrıca ülkedeki ekonomik darboğazın çocukları küçük yaşta çalışmaya zorladığına dikkat çekerek şu ifadeleri kullandı:
“Bu çocukların isteyeceği bir şey değil. Bu ailelerin dayattığı bir şey. Ve bu Türk ekonomisinin tercihidir. Türkiye ekonomisi ucuz ve kayıt dışı işgücüne ihtiyaç duyuyor. Bu bölge devletin kontrolünde olmadığı için yoksullaştı… Aileler artık tek maaşla geçinemiyor. Bir aile asgari ücretle geçinebilir mi? HAYIR. Daha sonra eşi de çalışıyor. Bu noktada her iki eşin de çalışması artık aileyi geçindirmeye yetmemektedir. Daha sonra aileler okul harçlarını ödemek, masraflarını ve harçlıklarını karşılamak için çocuklarını çalışmaya zorluyorlar. Bunun nedeni maddi zorluklardır. Yoksulluk. Bu çocukların istediği kesinlikle bu değil. Hangi çocuk yazın çalışmak ister? Ama ne yazık ki maddi sıkıntıları nedeniyle bu çocuklara bu seçenek verilmiyor.”
''İki katına çıkar''
MESEM projesi ve 2008 krizinin gölgesinde çocuk işçi sayısının yıllık değişimine ilişkin rakamsal verileri de paylaşan Güven, şöyle konuştu:
“Özellikle 2009'dan bu yana ortalama çalışma yaşının her yıl yüzde 200-250 oranında azaldığını ve 15 yaşın altına indiğini görüyoruz. Ve bu katlanarak devam ediyor. Bu neye bağlıdır? Türkiye'de çalışan nüfusun yaklaşık yüzde 83'ünün asgari ücretin altında olduğu ya da o seviyelerde yaşamaya çalıştığı bir milletiz. İnsanlar maddi sıkıntılarından dolayı çocukları buna zorluyorlar. Daha da tehlikelisi, bu çocuk işçiliği ekonomisinin sistematik olarak gerekli olmasıdır. Yani ekonomi bu ucuz işgücüne ihtiyaç duyuyor ve onu yönlendiriyor. MESEM projesi eğitim alanında da çalışmalar yapıyor ve milli eğitim politikalarımız çocuk işçiliğini teşvik ediyor. Çocuk işçiliğinin gereği olarak devlet, MESEM projesiyle firmalara düşük maliyetli işçilik sağlıyor. 2009 yılından bu yana bu proje takviminin arttığını görüyoruz. SGK istatistiklerine göre; 2009'da stajyer sayısı 17 bin civarındayken bugün 1 milyon 300'e ulaştı. Devlet olarak patronlara ucuz işgücü sağlamak için MESEM projesine 10 yılda 20 milyara yakın teşvik verdik. Bu projeye 2023 yılında verilecek devlet teşviki yaklaşık 2 milyar liradır. Ancak bunun yalnızca 300 milyonu çocuklara ve öğretmenlere gitti. Aynı zamanda bu çocuklar ücretsiz çalışmaya zorlanıyor. Bu, liderler için çok çekici bir şeydi. MESEM projesine 2024 yılında başvuran işveren sayısı 1 milyona ulaştı. 1 milyon patron “Ucuz çocuk işçiliği istiyorum” diyor. Bu durum çocuk işçiliği nedeniyle işlenen cinayetlerin sayısını artırdı. 2023'te 62, bu yıl ise 24 çocuğun işçi cinayetlerine kurban gideceğini görüyoruz. Bu çocukların arasında 5 yaşında olanlar da var. Yani 5 yaşındaki çocuklar bile çalıştırılıyor. İşçi cinayetlerinde 5 yaşındaki çocukların bile hayatını kaybettiğini görüyoruz. Çocuk işçiliği derhal yasaklanmalıdır. Türkiye'nin ucuz işgücü arayışı çocukları mahvediyor. Asgari ücreti yoksulluk sınırına çıkarırsanız kimse çocuğunu çalıştırmak zorunda kalmayacak. MESEM projelerinin de bu şekilde kapanması lazım.”