Birçok ittifak üyesi, Stoltenberg’in halefinin Temmuz ayı ortasında, hatta daha önce Litvanya’da yapılacak NATO zirvesinde belirlenmesini istiyor.
Transatlantik askeri ittifakı NATO’nun Norveç genel sekreteri Jens Stoltenberg, dokuz yıl sonra Eylül sonunda görevi bırakacak.
İttifakın çoğu üyesi, Stoltenberg’in halefinin Temmuz ortasında, hatta daha önce Litvanya’da yapılacak NATO zirvesinde belirlenmesini istiyor.
Bu, ABD’den yeni üyeler Finlandiya ve Türkiye’ye kadar NATO’nun 31 ülkesine yeni bir lider seçmek için gereken fikir birliğine varmaları için fazla zaman vermiyor.
Ancak, Stoltenberg’den görev süresinin dördüncü kez uzatılmasını da isteyebilirler.
Dizginleri kim alırsa alsın, NATO’nun başına geçen kişi son derece zorlu bir süreçle karşı karşıyadır.
Çünkü tarihi sorumluluğa konulacak kişi, Rusya ile yaşanan mevcut gerilimde ateşten gömlek giymiş olacaktır.
Bir yandan Ukrayna’yı desteklemek için müttefiklerini bir arada tutması gerekecek, diğer yandan Rusya’nın tüm provokasyonlarına rağmen atmosferi daha da gerecek veya hararetli bir çatışmaya yol açacak adımlardan kaçınması gerekecek.
İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace geçen hafta göreve aday olduğunu açıklamıştı.
Ancak bazı hükümetler NATO’nun ilk kadın Genel Sekreteri için baskı yapıyor ve Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen bu konuda ciddiye alınıyor.
Kamusal bir rol oynamasına rağmen, bu ismin belirlenmesi şeffaf bir süreç değildir.
Öncelikle liderler ve kıdemli diplomatlar arasındaki istişareler ve müzakereler yoluyla gerçekleşir. Bu istişareler, tüm NATO üyeleri bir fikir birliğine vardıkları konusunda hemfikir olana kadar devam eder.
Ancak isimsiz ve yazılı olmayan kabuller de vardır. Bunlardan en önemlisi NATO Genel Sekreteri’nin her zaman Kuzey Avrupa ülkelerinden seçilmesidir.
İttifakta 38 yıllık eski bir üst düzey NATO yetkilisi olan Jamie Shea, liderlerin çok yetenekli bir politikacı, iletişimci ve diplomat aradıklarını söylüyor.
Bu ismin siyasi kariyerinde çok fazla çalkantı, terslikler ve skandallar yaşanmamalı.
Şu anda Chatham House düşünce kuruluşunda çalışan Shea, “Aileyi bir arada tutmak, herkesi aynı fikirde tutmak, tüm müttefiklerle iletişim halinde olmak ve onların endişelerini giderdiğinizden emin olmak önemlidir” diyor.
Wallace ve Frederiksen
Pek çok diplomat, ittifak genelinde büyük saygı görmesine rağmen, Wallace’ı bu iş için uzak bir aday olarak görüyor.
Ana sebep, NATO’ya bir kadın atamak için uzun vadeli arzu.
Diğer bir neden ise NATO Genel Sekreterliği için siyasi nüfuzu yüksek bir kişinin istenmesidir.
Yani eski bir başbakan veya cumhurbaşkanı tercih edilir. Örneğin 64 yaşındaki Stoltenberg, Norveç’in başbakanıydı. Önceki Başkan Rasmussen aynı zamanda Danimarka Başbakanıydı.
Frederiksen şu anda tüm kriterleri karşılıyor. Henüz aday olduğunu belirtmese de ilgilenmediğini de söylemedi. NATO diplomatları bunun perde arkasında ciddi şekilde değerlendirildiğini söylüyor.
Çarşamba günü Kopenhag’da gazetecilere verdiği demeçte, “Herhangi bir iş başvurusunda bulunmadım.”
Bu görev geleneksel olarak bir Avrupalıya gitse de, herhangi bir ciddi adayın NATO’nun baskın gücü olan Washington’un desteğini alması gerekir.
Biden yönetiminin henüz bir aday belirlemediği anlaşılıyor. Üst düzey kaynaklar, konuyla ilgili “canlı bir tartışma” olduğunu söylüyor.
Frederiksen’in hükümeti feshedilebilir
45 yaşındaki sosyal demokrat Frederiksen, 2019’da Danimarka’nın en genç başbakanı oldu ve Covid-19 salgını kriz yönetimiyle övgü topladı. Geçen yılki seçimlerde ikinci bir dönem kazanarak güç kazandı.
Ancak NATO yönetimi devralırsa, siyasi yorumcular başbakanlıktan istifa etmek zorunda kalacağını söylerken, kırılgan hükümeti çökebilir.
Danimarka, ülkesi NATO’nun GSYİH’nın yüzde 2’sini savunmaya harcama hedefinin oldukça gerisinde olan Frederiksen hedefi tutturma çabalarını artırma sözü vermesine rağmen, hâlâ yüzde 1,38’de.
Bazı müttefikler, özellikle Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı bölgeyi NATO için daha da önemli hale getirdiğinden, pozisyonun ilk kez bir Doğu Avrupalıya gitmesi gerektiğini söylüyor. Polonya’nın bu konuda özellikle tutkulu olduğu biliniyor.
Frederiksen görevi alırsa, bir İskandinav ülkesinden NATO’nun üst üste üçüncü başkanı olacak.
Diğer seçenekler
Görüşülen diğer olası isimler arasında Estonya Başbakanı Kaja Kallas, Almanya Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve Kanada Başbakan Yardımcısı Chrystia Freeland yer alıyor.
Ancak diplomatlar, Kallas’ın bazı NATO üyeleri için Rusya’ya karşı fazla şahin davrandığını, Berlin’in von der Leyen’in Komisyonda kalmasını istediğini ve Freeland’ın Avrupalı olmadığı için saldırabileceğini söylüyor.
Sıklıkla karşımıza çıkan diğer isimler ise eski Hollanda Başbakanı Mark Rutte ve İspanya Başbakanı Pedro Sanchez.
Ancak Rutte işi istemediğini açıkça belirtti ve Sanchez bu yıl yapılacak genel seçimlere hazırlanıyor.
Bazı diplomatlar da NATO anlaşmalarını savunmaktan çekinmeyen Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın seçim sonuçlarının önemli olduğunu söylüyor.
